استومی چیست
نوعی جراحی که به فرد آسیب دیده امکان تخلیه ادرار و مدفوع را از طریق حفره شکمی به نام استوما می دهد.
استوما چیست
کلمه استوما در واقع به معنای دهان یا ورودی است ، به بخش خارج شده روده که با بخیه به جداره شکم ثابت شده است استوما می گویند.
افرادی که تحت عمل جراحی استومی قرار می گیرند مانند افراد عادی دیگر قادر به خروج مواد دفعی از بدن خود نیستند و باید از طریق استومای ایجاد شده بر روی سطح شکم خود این کار را انجام دهند.
استومی
در گفتگو ها و نوشته ها گاهی به اشتباه استومی و استوما را معادل هم به کار می برند اما در اصل باید یک تفاوتی بین این دو کلمه قائل شد ، معمولا به قسمتی از روده که بر سطح شکم آمده است استوما می گویند و به این عمل یعنی ایجاد خروجی بر روی شکم و قرار دادن استوما بر روی آن استومی می گویند.
به طور کلی در عمل استومی برای فرد استوما تعبیه می کنند.
در واقع این جراحی بر روی افرادی انجام می شود که به دلایل آسیب به قسمت دستگاه گوارشی مانند افراد عادی قادر به تخلیه مواد دفعی خود از بدن نیستند
علت های مختلفی باعث ابتلا به استومی می شود و یا خطر ابتلا به آن را افزایش می دهد مانند:
سرطان روده یا مقعد ، زخم های ایجاد شده بر روی روده ، التهاب روده بزرگ ، تروما ، پلیپ روده بزرگ ، انسداد روده ، عفونت ، بی اختیاری ، آسیب بر دستگاه گوارشی ، بیماری های مادر زادی روده ، انسداد روده ، تصادف های وخیم و ...
انواع استوما
استوما را می توان بر اساس شکل ظاهری آن تقسیم بندی کرد:
Loop stoma ، Double-Barrel stoma ، End stoma
برآمدگی استوما طبیعی از سطح پوست باید حدود 1.5 الی 2 سانتی متر باشد . که این بر آمدگی اجازه می دهد مواد دفعی به طور مستقیم به درون کیسه تخلیه شود در صورتی که گاهاً ممکن است استوما بیرون زدگی با حتی فرو رفتگی داشته باشد و گاهی نیز ممکن است استومای ایجاد شده هم سطح پوست باشد برای رفع این مشکل باید از کیسه ها و چسب های پایه مخصوص استفاده کرد تا از ایجاد مشکلات پوستی اطراف استوما جلوگیری شود زیرا در این حالت ها مواد دفعی یا بر روی لبه چسب ریخته می شود یا باعث نفوذ ترشحات به زیر چسب کیسه می شود و باعث جدا شدن کیسه از پوست می شود.
لوپ استوما (Loop stoma)
شایع ترین شکل استومی موقت لوپ استوماست ، در این روش قسمت کوچکی از روده با کمک جراحی بر روی شکم قرار می گیرد ، جراح یک میله پلاستیکی کوچک به نام راد را بین روده و پوست برای جلوگیری از بازگشت روده به داخل قرار می دهد . این میله پلاستیکی ؛ بعد از چند روز که زخم بهبود پیدا کرد و و دیگر احتمال بازگشت روده به داخل نیست خارج می شود . در این روش روده به طور کامل برش نمی خورد بلکه فقط برش در دیواره قدامی ایجاد می شود.
استومای Double-Barrel
در این جراحی نیز همانند لوپ استوما قسمت کوچک از روده از طریق شکاف بر روی شکم قرار می گیرد. تنها تفاوت با لوپ استوما در این است که در این جراحی دو سر روده کامل برش خورده و روده به طور کامل به دو قسمت تقسیم می شود.
تغییر سایز استوما
به طور کاملا طبیعی در چند ماه اول استوما کمی متورم است و برای دفع احتیاج به کیسه هایی با سوراخ های بزرگتر دارید.
به همین دلیل در ماه های اول جراحی هنگام تعویض کیسه برای برش چسب های پایه بهتر است مجدداً اندازه گیری و تعیین سایز شود زیرا در صورت بزرگتر بودن برش چسب ترشحات به پوست اطراف استوما نشت می کند و باعث ایجاد زخم بر روی آن می شود.
استوما به دلیل نداشتن هیچ گونه پایانه های عصبی ، هیچ گونه احساس دردی ندارد.
ظاهر استوما و بافت استوما مانند داخل دهان قرمز و مرطوب است و گاهی ممکن است به رنگ صورتی روشن در بی آید.
انواع استومی
به طور کلی میتوان استوما را به روش های گوناگون تقسیم بندی کرد ولی مهمترین آن ها استومی دفعی است که مواد دفعی مانند ادرار و مدفوع از آن خارج می شود.
به طور کلی این نوع استومی به سه گروه کلی: کلستومی ، ایلئوستومی و یوروستومی تقسیم بندی می شود.
هر کدام از این ها بنابر آسیب های قسمتی از روده تحت عمل جراحی قرار می گیرند.
کلستومی
این نوع از استومی بر اساس انحراف روده بزرگ به وجود می آید و به وسیله جراحی روده بزرگ به دو قسمت تقسیم می شود ، پخش انتهایی ممکن است به درون شکم بخیه شود یا از شکم خارج می گردد تصمیم گیری در این مورد بسته به نوع جراحی و علت آن بستگی دارد ، بخش ابتدایی آن به صورت استوما بر روی سطح پوست شکم قرار می گیرد و راهی برای خروج مواد دفعی از بدن می شود.
گاهی اوقات بنا بر آسیب وارد شده بر روده ممکن است کلستومی دائمی و یا موقت باشد.
شکل ظاهری مدفوع بستگی به محل برش روده و محل قرار گیری استوما دارد که اگر برش بر روی قسمت صعودی یا عرضی باشد مدفوع شل است ولی اگر جراحی مربوط به ناحیه سیگموئید باشد مدفوع کاملا فرم گرفته است.
ایلئوستومی
به انحراف مسیر روده کوچک که به وسیله جراحی انجام می شود ایلئوستومی می گویند.
به طور کلی ایلئوستومی را از کلمه ایلئوم گرفته اند که ایلئوم پایین ترین قسمت روده است به طور کلی ایلئوستومی به معنای آوردن ایلئوم بر روی سطح شکمی است.
ایلئوستمی دائمی است و مدفوع از استومای ایجاد شده خارج می شود. که بیمار برای جمع آوری مدفوع باید از کیسه های مخصوص استفاده کند زیرا این راه خروجی فاقد عضلات اسفنکتری برای کنترل خروج مواد دفعی است و فرد هیچ گونه اراده ای بر روده خود ندارد و خروج مواد دفعی و گاز آن به صورت غیر ارادی صورت می گیرد.
مدفوع خروجی ایلئوستومی حالت مایع و نرم دارد.
یوروستومی
حتما تصور میکنید زندگی بدون مثانه امکان پذیر نمی باشد زیرا در غیر این صورت نمی توان مواد زائد کلیه ها را دفع کرد.
اما گاهی با کمک علم پزشکی میتوان با برداشتن مثانه به زندگی نیز ادامه داد ، که این امر از طریق یوروستومی و جایگزین کردن بخشی از روده به جای مثانه انجام می شود.
محل قرار گیری استومی
بهتر است قبل از جراحی محل قرار گیری استوما توسط جراح علامت گذاری شود و راحتی بیمار برای تعویض کیسه در نظر گرفته شود.
علامت گذاری در حالت نشسته ، ایستاده و خوابیده انجام می شود که به مواردی از قبیل چین پوست ، زخم ، مسیر کمربند و شکل ظاهری شکم مورد توجه قرار می گیرد .
استومی معمولا بین عضلات شکم قرار می گیرد ، کلستومی معمولا در چپ ناف و ایلئوستومی در سمت راست ناف قرار می گیرد.
عوارض استومی
در طول زندگی کردن با استومی نیاز به کمی وفق و زمان و یادگیری دارد ولی بدون هیچ مشکل خاصی میتوان به زندگی ادامه داد.
کم آب شدن بدن ، گرفتگی در لوله خروجی استومی ، انتشار بوی بد مواد خروجی ، عفونت ، خونریزی داخلی ، کمبود ویتامین B12 ، ایجاد فتق ، گرفتگی روده بزرگ ، حساسیت پوست اطراف استوما
رژیم غذایی
پس از سپری شدن دوره نقاهت میتوان به رژیم غذایی قبلی خود بازگشت ، غذای خود را آهسته و با دهان بسته به خوبی بجوید ، در طول روزبه مقدار کافی و منظم آب و مایعات مصرف کنید ، خوردن غذای کمتر در تعداد وعده های بیشتر ، مصرف غذا هایی که سبب تولید بو و یا گاز در سیستم گوارشی می کند را کمتر مصرف کنید.
نکات مهم در مراقبت از استومی
- بافت استوما باید مرطوب و براق باشد
- استوما فاقد عضلات حسی میباشد پس از فشار و هرگونه ضربه و صدمه به آن خود داری کنید
- به طور مرتب برای بهتر چسبیدن کیسه و جلوگیری از ایجاد حساسیت بر روی پوست بدن استوما خود را اندازه گیری کنید.
- موهای اطراف استوما را کوتاه نگه دارید .
- جهت پاک کردن پوست از آب نیمه گرم استفاده کنید.
- پوست اطراف استوما را با استفاده از پارچه نرم و خشک تمیز کنید.
- پس از پر شدن 75% کیسه آن را تخلیه کنید .
- در صورت مشاهده نشت اطراف کیسه آن را حتما تعویض کنید.
تاثیر استومی بر زندگی فرد
- بهتر است قبل از انجام جراحی فرد را از لحاظ روحی آماده کرد زیرا خود فرد به مرور زمان روش استومی را به روش های درمانی قبل از جراحی ترجیح می دهد.
- فرد می تواند به طور کامل مانند قبل به حمام کردن و یا حتی در وان رفتن خود ادامه دهد فرد می تواند این کار را با استفاده از کیسه و یا حتی بدون داشتن کیسه انجام دهد.
- برای پوشیدن لباس هیچ گونه محدودیتی وجود ندارد فقط از بستن کمربند های محکم بر روی استوما و یا اطراف استوما خود داری کنید.
- از نظر ورزشی هم نیز هیچ گونه مشکلی وجود ندارد فقط تا چند ماه بعد از جراحی باید مراقبت های ویژه را انجام داد.
- فرد بیمار به مانند گذشته می تواند به زندگی زناشویی ورابطه جنسی خود بدون نگرانی ادامه دهد.
- بیمار برای سفر فقط احتیاج به یک برنامه مناسب و همراه داشتن وسایل مورد نیاز دارد.
آیا زندگی با استومی سخت است
طبق آمار غیر رسمی کشور حدود 30 هزار استومیت در کشور وجود دارد ، پس ممکن است تا به امروز به بیمار استومی برخورد داشته اید که از وجود این بیماری در آن بی خبر بوده اید.
تجهیزات و کیسه های امروزی بسیار سبک وزن و غیر قابل تشخیص ودیدن است و با وجود لایه های نرم بیرونی بعضی از کیسه ها بدون صدا می باشند و تا زمانیکه خودتان نخواهید هیچ کس متوجه این موضوع نخواهد شد.
به طور خلاصه برخلاف ترس های موجود از این بیماری استومی به هیچ عنوان مانع پیشرفت فرد نیست و از بین هزاران بیمار ده ها نفر اعلام کردند که با وجود بیماری استومی زندگی فعال و محرکی دارند و به طور کلی به زندگی عادی خود قبل از عمل جراحی باز گشته اند و ادامه می دهند.
طول عمر بیماران استومی
معمولاً طول عمر بیماران استومی مثل باقی آدم ها می باشد البته نمی توان به راحتی در این مورد دیدگاه خود را گفت یا همه رو به یک صورت در نظر گرفت اما پس از اعمال جراحی فقط نوع زندگی آنها دچار یک تغییراتی هر چند شاید ناخوشایند اما با این نوع زندگی عادت کرده و به زندگی عادی خود مثل سایر آدم ها ادامه می دهند با وجود پیشرفت علم و تجهیزات بسیار خوب نسبت به گذشته امروزه این سختی ها ، مشکلات تا حد ممکن کاسته شده است و فرد دچار مشکل نمی شود.
